W prezydenckim Pałacu Sandorów na Górze Zamkowej w Budapeszcie odbyła się w Dniu Mniejszości 18 grudnia piękna i podniosła uroczystość przekazania Państwowych Nagród Mniejszościowych roku 2010. Otrzymali je: dr Anikó Lázók - dyrektor biura Fundacji Publicznej na rzecz Węgierskich Cyganów; poeta József Michelis niemiecki pedagog narodowościowy; Etelka Biba pedagog, dziennikarka, zastępczyni przewodniczącego Ogólnokrajowego Samorządu Słowackiego; cygański poeta Pál Sándor Ruva oraz Ogólnokrajowa Szkoła Polska na Węgrzech, w imieniu której nagrodę odebrała jej dyrektor Ewa Słaba Rónay. Piątka laureatów wyłoniona została z grona siedemdziesięciu osób i instytucji, zgłoszonych przez mniejszości narodowe i etniczne. Ostateczną decyzję podjął premier Viktor Orban, na wniosek odpowiedzialnych ministerstw.
Po wygłaszanych kolejno laudacjach nagrody przekazywał laureatom z ramienia Rządu RW László Szászfalvi, sekretarz stanu ds. Wyznań, Narodowościowych i Społeczności Cywilnych Ministerstwa Administracji i Sprawiedliwości, w obecności prezydenta kraju Pála Schmitta, po czym rozpoczęły się gratulacje oraz niekończące się błyski fleszów aparatów fotograficznych, utrwalających te nadzwyczajne chwile. W sali obok czekała następnie na nagrodzonych i na wszystkich zaproszonych gości tradycyjna lampka szampana. Znalazło się tam też trochę czasu na rozmowy mniej oficjalne i na część dalszą radości, już w pełnym odprężeniu.
Ze strony mniejszości polskiej w uroczystości uczestniczyły - oprócz Ewy Słabej Rónay - nauczycielki nagrodzonej szkoły: Alicja Papieska, Anna Petrovics, Stanisława Priszler, Barbara Virágh oraz Liliana Zajaczné, poza tym dotychczasowa sekretarka Anna Benczes. Ogólnokrajowy Samorząd Mniejszości Polskiej reprezentowała przewodnicząca dr Csúcs Lászlónć Halina, a zaproszony został i niżej podpisany, jako były przewodniczący OSMP. Ambasadę RP reprezentowała konsul Monika Przyborowska.
Ciąg dalszy tego szczególnego dnia miał miejsce W budapeszteńskim Parku Milenijnym, gdzie odbyły się galowe występy teatrów narodowościowych.
Ciesząc się z tego ogromnego sukcesu i gratulując zarówno dyrekcji i całemu gronu nauczycielskiemu Szkoły, jak też uczniom i ich rodzicom, warto przy tej okazji przypomnieć wagę owego, nagrodzonego nagrodą państwową, wieloletniego wysiłku polonijnego, przez podkreślenie przynajmniej najważniejszych jego etapów i elementów.
Ogólnokrajowa Szkoła Polska na Węgrzech, utworzona w ramach państwowej, publicznej oświaty państwa węgierskiego, istnieje i działa od 2004 roku, jako wzorcowa szkoła mniejszościowa typu uzupełniającego, będąca ważną nowością, nie mającą odpowiednika w żadnym innym kraju. Koncepcja stworzenia tego rodzaju nauczania mniejszościowego W postaci państwowej uzupełniającej szkoły została opracowana w kręgu mniejszości polskiej w 1997 roku i zaproponowana do powszechnego użytku, jako szkoła o lepszej organizacji i lepszych możliwościach nauczania młodzieży, celem zastąpienia istniejących wówczas narodowościowych szkółek niedzielnych. Jej podstawą było wprowadzenie w życie językowo autonomicznego systemu nauczania, mającego działać w ramach oświaty państwowej (a nie poza nią, jak szkółki niedzielne) w formie ujednoliconej programowo oraz ustabilizowanej finansowo – z oddziałami na terenie całego (zastępującymi szkółki niedzielne).
Twórczyni koncepcji - Ewa Słaba Rónay, będąc wtedy, w latach 1996-1999 odpowiedzialna za oświatę polonijną Ogólnokrajowego Samorządu Mniejszości Polskiej – przedstawiła swoją nowatorską myśl i otrzymała pełne poparcie ze strony węgierskiego Ministerstwa Oświaty (w 1998). Z pomocą Ministerstwa przygotowana została poprawka do Ustawy Oświatowej, zatwierdzona w 1999 roku przez parlament RW, co umożliwiło sterowanie państwowych uzupełniających szkół mniejszościowych w obrębie narodowości, pod nadzorem własnego ogólnokrajowego samorządu mniejszościowego (a nie węgierskich ośrodków władzy oświatowej, jak uprzednio). Założona już w 1998 roku eksperymentalnie „Ogólnokrajowa Szkoła Polska” nie utrzymała się jeszcze, ze względu na zmienione warunki zewnętrzne. Dzięki podjętym na nowo w 2003 roku staraniom Ogólnokrajowego Samorządu Mniejszości Polskiej utworzona została rok później (od roku szkolnego 2004/2005 Począwszy), pod dyrekcją inicjatorki Ewy Słabej Rónay Ogólnokrajowa Szkoła Polska na Węgrzech, działająca poprzez swoje oddziały terenowe W kilkunastu miejscowościach kraju. Uczy się W niej około 160 uczniów. W międzyczasie Ministerstwo Oświaty, zorientowane w zaletach tego rodzaju mniejszościowego - prowadzonego w języku narodowościowym - szkolnictwa powszechnego, mogącego istnieć wszędzie tam, gdzie dana mniejszość żyje w rozproszeniu, zaproponowało ów typ nauczania, jako wzorcowy, także innym mniejszościom narodowym.
Ogólnokrajowa Szkoła Polska powstała celem unowocześnienia oświaty polonijnej na Węgrzech. Sam system jednak będąc uniwersalny, wprowadzony został już w życie - na polonijny wzór - także przez niektóre inne narodowości. Na podobieństwo szkoły polskiej działają w rezultacie od 2004 roku analogiczne państwowe szkoły uzupełniające również na terenie mniejszości bułgarskiej oraz greckiej. System ten (zwany na Węgrzech „polskim”, a w Polsce „węgierskiej Polonii") przyniósł międzynarodowy sukces, uznanie i rozgłos zarówno samej Ogólnokrajowej Szkole Polskiej na Węgrzech, jak też autorce projektu. Dla uzmysłowienia sobie intelektualnego i praktycznego znaczenia idei tego typu szkolnictwa narodowościowego należy dodać, że W 2007 roku - na wspólny wniosek Departamentu d.s. Mniejszościowych Urzędu Premiera i Ministerstwa Spraw Zagranicznych RW - dyrektor Ewa Słaba Rónay została zaproszona do Strasburga, gdzie na przykładzie Szkoły Polskiej, zaprezentowała ów typ nauczania w Radzie Europy, jako nowy, wzorcowy system oświaty mniejszościowej. Jednym z wymogów utworzenia Szkoły Polskiej była konieczność posiadania przez wszystkich uczących w niej nauczycieli uprawnień specjalistycznych, - wykształcenia polonistycznego (nieobowiązującego wcześniej, w szkółkach niedzielnych). W tym celu Ewa Słaba Rónay nawiązała współpracę z Uniwersytetem Śląskim, prowadzącym tego typu kształcenie podyplomowe i dzięki uzyskanym finansom z Polski i Węgier, uruchomiła 5-semestralne studia podyplomowe dla nauczycieli. Za utworzenie Szkoły została ona W 2005 roku odznaczona przez władze polskie Złotym Krzyżem Zasługi. Dzięki staraniom jej i OSMP dwóch kolejnych cykli (rozpoczętym w 2006 roku a zakończonym w roku 2009) oraz dzięki uzyskanym w ten sposób funduszom Rzeczpospolitej i państwa Węgierskiego powstał w Budapeszcie, w 2009 roku centralny budynek Szkoły.
Mamy zatem ciężko zapracowany, ale zasłużony powód do dumy, my, węgierscy Polacy. Jednego tylko należy żałować, tego, iż nagrodę otrzymała sama szkoła, a nie jednocześnie i jej twórczyni, bez której nie powstałby nie tylko ten ośrodek szkolny, ale w ogóle ten typ państwowego szkolnictwa mniejszościowego.
Konrad Sutarski